Bóbr
Bóbr europejski (Castor fiber), gatunek jeszcze niedawno bardzo rzadki, obecnie coraz częściej występujący na obszarze województwa kujawsko-pomorskiego. Ma on znaczenie dla środowiska oraz szeroko rozumianej gospodarki wodnej. Szkody wyrządzone przez bobry (głównie w uprawach rolnych) są rekompensowane a informacje o odszkodowaniach wypłacanych przez Skarb Państwa za pośrednictwem RDOŚ znajdują się pod linkiem:
Bóbr jest gatunkiem chronionym, w Polsce podlega ochronie częściowej, przewidującej możliwość zmniejszenia liczebności populacji oraz pozyskiwania osobników. Zgodnie z art. 52. 1. ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. z 2021 poz. 1098) w stosunku do dziko występujących zwierząt objętych ochroną gatunkową (w tym bobra) mogą być wprowadzone zakazy.
Bóbr najchętniej zasiedla doliny rzek, wody wolno płynące z bogatą szatą roślinną, jest roślinożercą. Żywi się m.in. kruchą korą drzew i gałązkami głównie topoli i wierzby, roślinami zielnymi wodnymi i przybrzeżnymi. Latem żywi się głównie roślinnością wodną, zimą korą drzew, pędami oraz łykiem. W drugiej połowie lata można obserwować jak bobry długimi godzinami, od zmierzchu do świtu, wychodzą na brzeg, w ciągu około 5 minut ścinają rośliny i pędy krzewów, biorą je w pysk w wiązce, wciągają do wody, zataczają łuk podpływając do brzegu i siedząc z zanurzonym ogonem i łapami w wodzie, chrupią kolejne gałązki. Rodziny bobrowe zasiedlające krajobraz rolniczy są w stanie odżywiać się w tym czasie prawie wyłącznie warzywami, włącznie z kapustą, sałatą, marchwią, burakami, zbożami.
Wczesna jesień czas gromadzenia zapasów dla młodych na zimę – obfitość pracy dla dorosłych bobrów i rodzeństwa z poprzedniego roku – roczniaków. Z gałęzi i bulw bobry robią swoisty przekładaniec — cienkie bardziej odżywcze gałązki i bulwy zatapiają pod konarami tzw. tratwy pokarmowe. Prawdopodobnie pary rodzicielskie bez młodych i pojedyncze terytorialne bobry nie robią zapasów na zimę, ponieważ dorosłe popadają w drugiej połowie grudnia, przeważnie do końca stycznia w letarg
Bobry powalają drzewa, w celu dostania się do cienkich, mających największą wartość energetyczną gałęzi. Odżywiają się korą, łykiem, młodymi pędami, gałązkami oraz liśćmi. Bez trudu przegryzają gałąź o grubości kilkunastu centymetrów i obalają drzewa o średnicy ok. 70 cm. Zazwyczaj drzewo o grubości kilkunastu centymetrów jest ścinane w ciągu jednej nocy, do grubszych bobry powracają przez kilka nocy. Ścięte przez bobry drzewo najpierw zostaje pozbawione gałęzi, a następnie pocięte na kawałki używane później jako pale w konstrukcji tam. Ogryzione pędy i gałęzie są wykorzystywane do budowy żeremia. W Polsce najbardziej preferowane są topole, głównie osika, wierzby, w dalszej kolejności brzozy, leszczyny, olsze. Zgryzane są również gatunki o bardzo twardym drewnie jak dęby, graby czy buki, czasem również drzewa owocowe jak, np. jabłonie, sporadycznie drzewa iglaste. Istotna jest również wielkość zgryzanych drzew. Najchętniej są to krzewy i młode drzewa, co podyktowane jest nie tylko smakiem ale i bezpieczeństwem. Najczęściej działania bobra można spotkać ok. 10 m od brzegu. Ślady nagryzania pozostające na podciętych z jednej strony drzewach kształtem przypominają muszle wykonane ostrym dłutem. Powstające w miejscach cięć wióry osiągają długość do 10 cm, szerokość do 3 cm i grubość do ok. 0,5 cm.
Jak radzić sobie z bobrem czyli sposoby rozwiązania konfliktów pomiędzy bobrem a człowiekiem?
Problem | Rodzaje działań |
Podtapianie gruntów | Zapobieganie kolonizacji nowych terenów. Kontrola poziomu wody w stanowiskach bobrowych: • ogrodzenia ochraniające przepusty, • rury ochraniające przepusty, • rury przechodzące przez tamy bobrów, • dreny z pni. Umieszczanie nowych budynków, dróg i innych budowli na nasypach lub naturalnych podwyższeniach terenu. • Odpowiednie projektowanie mostów, grobli i nasypów. |
Niszczenie grobli, nasypów wskutek kopania nor i korytarzy przez bobry | Analiza szkód, ewentualne „oddanie pola” oraz tolerowanie bobrów.
Wykładanie siatek na groble. Wkopywanie siatek i murków w groblach. Zapobieganie kolonizacji nowych terenów. |
Ścinanie cennych drzew | Oddalanie upraw od cieków i zbiorników wodnych.
Ochrona pojedynczych drzew przez owijanie siatką drucianą w pewnej odległości od pnia i innymi materiałami trudnymi do przegryzienia przez bobry. Stosowanie ogrodzeń z metalowej siatki o wysokości około jednego metra, ogrodzeń elektrycznych o wysokości ok. 30 cm od ziemi (tzw. pastuch elektryczny). |
Wybieranie plonów.
Kopanie kanałów w celu ułatwienia transportu pożywienia. Tąpnięcia gruntu w przypadkach kopania nor pod powierzchnią ziemi. |
Oddalanie upraw od cieków i zbiorników wodnych.
Tworzenie strefy buforowej o szerokości 20 m wzdłuż cieków i brzegów zbiorników wodnych. Ogrodzenia elektryczne i inne ogrodzenia upraw. |